Nga: Mehdi Gurra
Jeta e organizuar fetare e shqiptarëve në njëqind vitet e kaluara ka patur zhvillimet e veta, të ndikuara natyrisht dhe nga mjedisi përreth e ngjarje të kohës. Krahas organizimit të pavarur institucional, ka bërë rrugën e saj dhe përpjekja për të lëvruar publicistikën islame nëpërmjet periodikëve, diku me sukses dhe diku pa sukses.
Në trasenë e shtruar eci për disa kohë, për gati një dhjetëvjeçar, dhe periodiku, “Jeta muslimane shqiptare”, botuar në Detroit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Revista tremujore e nxjerrë përgjatë viteve ’50 të shekullit të njëzetë pati një rol pionier në shtypin periodik islam të botuar nga diaspora pas Luftës së Dytë Botërore.
Asaj do t’i jepte jetë dhe do ta drejtonte njeriu i thirrur për të bërë udhëheqësin fetar për shqiptarët muslimanë të Detroitit, Imam Vehbi Ismaili, i ikur nga Egjipti në përgjigje të ftesës së tyre.
Dygjuhëshe, në shqip dhe anglisht, dhe me 64 faqe, revista nuk ishte ngushtësisht fetare, përçuese te njerëzit e dijes fetare islame. Organ i Shoqërisë Muslimane Shqiptare, ajo bartte dhe një karakter kulturor.
Në tetë vitet e botimit, revista tërhoqi bashkëpunëtorë të shumtë dhe trajtoi një larmi temash nëpërmjet shkrimeve dhe përkthimeve. Mbyllja i erdhi për arsye financiare; revista u shua, s’u botua më, siç qe shprehur vetë editori, Imam Vehbi Ismaili, në një intervistë.
Pak dihet dhe pak thuhet për këtë sipërmarrje publicistike, trajtuar kalimthi në analizat mbi ecurinë e shtypit periodik islam në shqip. Revista e cila e nisi botimin në tetor të vitit 1949 i pranëvihet figurës së njeriut që e solli në dritë, përmendur sa herë që përmendet ai, pa shkuar më tej.
Një kontribut i njëmendtë për ta parë atë nga afër, për ta shfletuar dhe lexuar, për të kuptuar se ç’ishte dhe ç’përmbante ajo revistë, është ky botim. Nga 32 numrat e revistës, tre prej tyre, një i vitit të tretë të botimit, një tjetër i vitit të shtatë dhe një tjetër akoma i vitit të tetë, sillen si në kohën e tyre, në një botim anastatik. Lexuesi duhet ta dijë se, përpos përpjekjeve, u bë e mundur të gjendeshin vetëm tre numra të revistës.
Lënda e tre numrave është e mjaftueshme për ta vlerësuar revistën, për të çmuar nivelin e saj, për të admiruar tematikën, për të ndjerë emocionin e redaktuesit, për të perceptuar synimin e ideatorit të botimit. Doemos që artikujt, shkruar në shqip apo anglisht, kanë të bëjnë kryesisht me Islamin, shpjegues, historikë, analitikë, duke nisur me mesazhin islam, pozitën e gruas në Islam, jetëshkrimin e Profetit Muhammed (a.s.), Ramazanin, ezanin, thelbin e mësimeve kur’anore, mevludin, përhapjen e shpejtë të Islamit, historinë e Islamit në Shqipëri, etj. Ndërthurja me kulturën vjen lehtë-lehtë, me një kushtim poetik për Kur’anin, me një përkthim. Histori njerëzish me gjurmë në Islam ndiqen, për shembull, nga një artikull në anglisht mbi bazat e demokracisë në Islam, nga një studim mbi historinë e mjekësisë arabe, apo nga një përcaktim tepër prekës për miqësinë dhe sinqeritetin. Aktivitetet e muslimanëve dhe të shoqatave islame aty ku botohet revista kanë në të hapësirën e tyre.
Dhe, habitshëm, sa aktuale tingëllojnë në ditët tona fjalët e editorit në nisje të numrit të dytë të vitit të tretë të botimit, që i përket periudhës prill – qershor 1952: “Sot më tepër se kurrë bota ka nevojë të sillet nga feja, për të mund me qetësue shpirtrat nga gjendja e lëkundshme në të cilën ndodhet njerëzimi.”
Sado shteruese të kenë qenë botimet mbi trashëgiminë publicistike të Imam Vehbi Ismailit, botimi i këtyre tre numrave të revistës “Jeta muslimane shqiptare” e bën më të plotë dimensionin vigan të figurës së tij.
Botimi është në radhën e botimeve anastatike të Fondacionit “ALSAR”, si një tjetër revistë e risjellë publikut për t’u lexuar. Botime të tilla i kanë kaluar prej kohësh në numër gishtat e dy duarve, për të krijuar kolonën e tyre në botimet me vulën “ALSAR”.
“Jeta muslimane shqiptare”, sido që vetëm me tre numra, qëndron mirë në këtë kolonë. Edhe pse me tematikë dhe mision disi ndryshe nga revistat në botim anastatik të Fondacionit “ALSAR” më herët, ajo ka vendin e vet në trashëgiminë tonë kulturore, të ripohuar nëpërmjet këtij botimi.
“Jeta muslimane shqiptare” është një copëz e jetës fetare të bashkatdhetarëve tanë në kontinentin e largët amerikan këtu e para shtatë dekadash. Atëkohë ajo jetë po gjallërohej për ta, ndryshe fatit që po i priste vëllezërit e tyre këtej gjithnjë e më shumë nën diktaturë. “ALSAR” e bën të perceptueshme, të prekshme, atë gjallëri fetare dhe intelektuale me këtë botim.
Shprehim falënderimet tona për studiuesin Hajrudin Muja, mundësuesin e tre numrave prej SHBA-së, dhe për studiuesin Nexhat Ibrahimi, sugjeruesin e botimit të tyre nga fondacioni ynë. Të falënderuar janë ata dhe për shkrimet e tyre, si parathënie, në hyrje të botimit anastatik.